Batı’ya Yolculuk 《西游记》(Xī Yóu Jì) romanı, Çin’in en büyük dört edebi eseri arasında belki de en çok bilinen, ünü Çin’i aşmış en önemli yarı kurgu romanıdır.
Çekilen filmler ve diziler ile batı popüler kültürüne de yansıyan bu ünlü roman aslında oldukça mitolojik, dini simgeler ve ögeler barındırmaktadır. Hatta son zamanlarda oyun dünyasını kasıp kavuran “黑神话：悟空 Black Myth: Wukong” oyunun baş karakteridir. Tıpkı Kızıl Köşk’ün Rüyasında olduğu gibi, romanı derinlemesine incelemek ve düzgün bir çeviri yapmak için “Batı’ya Yolculuk Enstitüsü” kurulmuştur. Eser barındırdığı zengin alt metinler ve simgeler ile birlikte entelektüellerin; heyecanlı olay örgüsü, ilginç karakterleriyle de çocukların dikkatini çekmiştir. Böylelikle “Batı’ya Yolculuk” romanı her yaşa ve eğitim seviyesine hitap eden bir roman haline gelmiştir.
“Batı’ya Yolculuk”a Genel Bakış
Batı’ya Yolculuk romanı Ming Hanedanlığında (1368-1644) 1580’li yılların sonuna doğru Wú Chéng ēn (吴承恩) tarafından yazıldığı söylenmektedir. Wu Cheng’en gençlik yıllarından beri yazarlığı ile tanınıyordu. Haliyle kendisi ünü 450 yılı aşmış olan bu ünlü romanında yazarıydı. Moğol Yuan Hanedanlığı (1279-1368) döneminden beri edebiyat bir aristokrat uğraşıydı. Ming Hanedanlığıyla birlikte edebiyat yavaş yavaş halka inmeye başlamıştır. Halktan birçok yazar ve şair de bu dönemde çıkmıştır. Wu Cheng-en’da bu yazarların başında gelmektedir. Kendisi aynı zamanda Ming Hanedanlığı memurlarından biridir.
Batı’ya Yolculuk romanı aslında 7.yy’da Tang Hanedanlığı Keşişi Xuánzàng’ın ( 玄奘veya唐三藏) Tang Hanedanlığını terkedip batıya yaptığı hac yolculuğunu anlatır. Burada batıdan kasıt Hindistan’dır. Tang Hanedanlığının özellikle son yıllarında, Budizm’in Çin’e yayılmasıyla birlikte, keşişlik ve budizm gibi anlatılar, öyküler yaygın hale gelmiştir. Dolayısıyla manastırda büyüyen ve dindar bir budist olan Xuanzang’ın budist yazıtlarını almak için Hindistan’a yaptığı bu yolculuğun hikayesi de kulaktan kulağa yayılmıştır. Hindistan’a ulaşmak için Xinjiang (新疆) üzerinden Yumen (玉门) Geçidini aşıp, 100’ü aşkın şehri geçmiş, Batı Nehri’ni de geçerek Hindistan’a ulaşmıştır. Hatta Hindistan’a vardığında orada 10 yılı aşkın bir süre yaşar ve sonra 7.yy ortalarına doğru geri döner. Bu yolculuk Çin tarihi için de oldukça önemli bir yolculuktur. Budizm’in Çin’de yayılmasında da önemli rol oynadığı düşünülmektedir. Wu Cheng-en’da bu yolculuğu oldukça güzel ve eğlenceli bir şekilde kurgulayıp bizlere anlatmıştır.
Xuanzang çıktığı bu yolculukda yalnız değildir. Ona oldukça ilginç karaktere sahip üç kişi daha eşlik etmektedir. Bunlar Sūn Wùkōnɡ (孙悟空), Zhū Bá Jiè (猪八戒)ve Shā Wùjìng (沙悟净)’dir. Aynı zamanda Xuanzang’ın müritleri de olan bu üç karakter, Wu Cheng’en tarafından oldukça özenle tasarlanmış ve yazılmıştır. Bütün karakterlerin çok keskin karakteristik özellikleri vardır. Roman içerisindeki işlevleri de oldukça farklı olmasına rağmen birbirleriyle büyük bir uyum içindeydiler. Birbirlerine olan bağları da oldukça kuvvetlidir. Romandaki karakterler Çin mitolojisi ve budizmle oldukça bağlantılıdır. Yaşanılan olayların sayısı dahil olmak üzere hemen hemen bütün olayların kültürel ve dini bir arka planı vardır. Bu yüzden kültürel açıdan da oldukça zengin bir romandır.
Batı’ya Yolculuk’un Dört Karakteri
Romanın ana karakterlerinden biri olan Xuanzang, tarihe bakıldığında -yaptığı uzun yolculuğu da varsayarsak- gayet cesur birisidir. Fakat romanda kendisine kötülük yapan şeytanlara bile büyük bir sevecenlik ile yaklaşan affedici birisi olarak kurgulanmıştır. Romanda adeta Buda şefkati ve sakinliği vardır. Hatta romanın son okumalarında bu şefkatin konfüçyüsçülükdeki hümanizmle de oldukça benzediği düşünülmektedir. Romanda cesaret rolünü üstlenen asıl karakter Maymun Kral adıyla da bilinen Su Wukong’dur. Böylece bu iki karakter arasında farklılığın getirdiği hoş bir uyum oluşturulmuştur.
Aslında romanın ana karakteri Xuanzang olmasına rağmen, hikâyenin yayılmasını sağlayan ve ana karakter haline dönüşen Maymun Kral yani Su Wukong’dur. Su Wukong Çin mitolojisinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Kendisi oldukça gözü pek bir karakterdir. Birçok farklı yeteneği vardır. Gökyüzünün ve yeryüzünün birlikteliğinden doğan Su Wukong, bulutların üzerine binmek, 72 farklı şekle girmek, her bir tüyünü farklı bir şeye dönüştürmek, tek bir taklayla 5.000 kilometre yol gitmek gibi özelliklere sahiptir. Fakat bir gün kendisine yapılan adaletsizliğe ve hor görülmeye baş kaldırdığı için Lord Li tarafından korkunç bir şekilde yakılır. En son İmparator Jade (yeşim taşı) tarafından bir dağa sıkıştırılır. 500 yıl sonra Xuanzang tarafından o dağdan kurtarılır. Su Wukong karakteri oyunbaz bir çocuk gibi görülse de, adaletsizliğe asla boyun eğmeyen ve oldukça özgürlükçü bir karakterdir. Romanda da Su Wukong’u sürekli birilerini kurtarırken veya intikam alırken görürüz. Bunu yaparken de oldukça yaramaz ama bir o kadar da bilge bir tavırla karşımıza çıkar.
Zhu Bajie ve Sha Wujing Xuanzang’ın bir diğer iki mürididir. Zhu Baijie de tıpkı Su Wukong gibi bir zamanlar gökyüzünde yaşamaktadır. Fakat sarhoş olup Cháng é (嫦娥-Gök Sarayındaki bir peri kızı) ile flört etmeye çalışınca İmparator Jade onu cezalandırmak için yeryüzüne gönderir. Bir hata sonucu da kendini dişi bir domuzun rahminde bulur. Haliyle yüzü de tıpkı domuza benzemektedir. Zhu Bajie Xuanzang’ın aksine dünyevi zevklere çok düşkündür. Su Wukong gibi sadık ve yeteneklidir ama tembeldir, biraz da şehvet düşkünüdür. Kendisi okurlar tarafından en çok sevilen karakterlerden biridir. Sha Wujing karakteri Zhu Bajie ve Su Wukong kadar baskın değildir. Budist keşişlerin prototipi olarak tasvir edilmiştir. Karakteri genellikle sessiz, sakin ve aklı başında olarak tasvir edilir.
Batı’ya Yolculuk romanı olay örgüsü ile okuru oldukça eğlendiren ama bir o kadar da düşünmeye ve irdelemeye teşvik eden sade bir anlatıma sahiptir. Wu Cheng’en usta kalemi ile kurguladığı karakterlerin her biri bizim mitolojiyle dolayısıyla kültürle olan bağımızı güçlendiriyor, aynı zamanda da kendi duygu dünyamızla iletişim kurmamızı da sağlıyor. Dolayısıyla Batı’ya Yolculuk olay örgüsü ile her ne kadar Çin kültürünün bir aynası olsada, karakterlerin duygu dünyasıyla da bir o kadar evrensel bir eserdir.
Kaynakça (参考文献)
[1]刘玲,赵丽.“一带一路”视域下《西游记》的文化内涵研究[J].文化学刊,2024,(02):60-63.
[2]田浩.讲好中国故事的跨文化传播路径——基于对西游记故事海外接受实践的考察[J].新闻春秋,2019,(06):52-60.
[3]Li Chunyu. Eski Çağlardan Günümüze Çin Edebiyatı[M].Kaynak Yayınları,2020
[4]Yao Dan. Çin Edebiyatı[M].Kaynak Yayınları, 2016
[5]John Keay. Çin Tarihi[M]. İnkılap Yayınları,2020
EKİN YEŞEREN
爱勤
