Bir dili çalışırken, dilin bütün kültürel arka planını da anlamamız gerekir. Çince çalışırken aynı zamanda Çin kültürünü de öğrenmiş oluruz.
Deyimler, insanların çok uzun zamanlardan bu yana kullandığı kısa ve anlamlı cümle veya sözcüklerdir. Çincede ve Türkçede bir çok deyim bulunmaktadır ve bu deyimlerin kültürel arka planı oldukça güçlüdür. Deyimleri çalıştıkça ve araştırdıkça farkederiz ki, deyimler adeta dilin ve kültürün özü veya minyatürü gibidir. İki ülkenin deyimlerini karşılaştırarak araştırmak ise, ülkelerin kültürel ve dil ortaklıklarını veya farklılıklarını en doğal biçimde anlamamıza yardımcı olur.
Çincede 'Kurt' ile İlgili Deyimler
Çin kültüründeki 'Kurt' genellikle kötü insanı ve acımasızlığı temsil eder. Bu yüzden deyimlerin büyük bir kısmı kötü bir insanı veya insanın yaptığı kötü davranışı belirtir. Çince hayvan deyimleri içerisinde kullanılan 'Kurt', genellikle 'Kaplan' ve 'Köpek' ile birlikte kullanılmıştır. Çincede 'Kurt' kelimesini barındıran deyim örnekleri şunlardır:
狼心狗肺 (láng xīn gǒu fèi), (狼(Kurt)心(Kalp)狗(Köpek)肺(Ciğer): Kurt ve köpek kadar gaddar, nankör olmak demektir.
如狼似虎 (rú láng sì hǔ), (如(aynı)狼(Kurt)似(gibi)虎(Kaplan): Kurt, kaplan gibi olmak. Kızgın ve acımasız olmak.
如狼牧羊 (rú láng mù yáng), (如(aynı)狼(Kurt)牧(gütmek)羊(Koyun): Kurdun koyun gütmesi gibi. Devlet büyüklerinin vatandaşa baskı uygulaması acımasızca davranması anlamına gelir.
'Kurt'un Kültürel Anlamı
Çin’in kuzey bölgelerinde kurt acımasızlığı ve açgözlülüğü temsil eder. Bu yüzden acımasız ve açgözlü bir insanı tasvir ederken 'Kurt Kalpli (狼心)' denir. Çincede kurt kelimesini barındıran çok fazla kelime ve deyim vardır ama olumsuz anlamlı kelimeler olumlu anlamlı kelimelere göre daha fazladır. Örneğin 'Beyaz Gözlü Kurt(白眼狼)'kelimesi, yardım edilen ve iyilik yapılan kişinin bu iyiliğe ve yardıma minnettar olmaması anlamına gelir.
'Kurt' ile “Kaplan'ın farkı
Çin kültüründe, 'Kurt' ve 'Kaplan'ın kültürel anlamları birbirinden farklıdır. Kaplan tek başına avlanan bir hayvandır ama kurt sürü halinde avlanmaya gider. Bir hikâyede kurdun intikam almaktan hoşlandığı belirtilir, eğer sürüdeki bir kurt öldürülürse, sürüdeki kurtlardan biri mutlaka intikamını alacaktır. Hatta bu durum için kullanılan bir deyim bile vardır; “拒虎进狼(jù hǔ jìn láng,拒(reddetmek)虎(kaplan)进(girmek)狼(kurt), bu deyimin anlamı ise felaket ardına felaket yaşamak demektir. Kurt intikam almaktan hoşlandığı için, zamanında insanlar kurt gibi gördükleri kötü insanlara asla acımamışlardır. Çin kültüründe bulunan bir argüman da şu şekildedir; kurt avlanmaya gittiğinde, küçük hayvanları daha kolay avlamak için, koyun, öküz ve küçük çocukların sesini taklit ettiği söylenir.
Öykülerdeki 'Kurt'
Eski Çin kültüründeki bir etnik grupta kurt cesareti, koordinasyonu ve bilgeliği simgeler. Hatta başka bir etnik grup kurdu totemleri olarak kabul etmiş, yerel insanların tapındığı bir simge haline getirmiştir. Ayrıca Çin’in kuzeyinde bulunan Ordos Şehrinde anlatılan bir hikâyede, kurt kimsesiz bir çocuğu yetiştirmiş, çocuk büyüdükten sonra ne zaman bir sorunla karşılaşsa, kurda danışmaya gitmiştir.
Türkçede 'Kurt' ile İlgili Deyimler
Türk kültüründeki 'Kurt' ile Türkçede içinde 'Kurt' kelimesi geçen deyimlerin anlamları birbiriyle son derece uyumludur. Türklerin anlayışına göre kurt çok güçlü, cesaretli ve hareketli bir hayvandır. Bu yüzden Türkçede 'Kurt' kelimesini barındıran deyimlerde bu anlamları taşımıştır. Türkçede ise 'Kurt' ve 'Koyun' genellikle birlikte kullanılmıştır. Türkçede 'Kurt' kelimesini barındıran deyim örnekleri:
Kör kurttan bile vazgeçmemek: Durum veya kişi önemli olsun olmasın, asla vazgeçmemek, korumaya devam etmek.
Kurt gibi: Bir kişinin büyük bir istekle çalışması, büyük bir hevesle işe başlaması ve işini çok iyi yapması.
Kurda kuzu teslim etmek: Masum bir şeyin kötü ellere düşmesi.
Kurdu koyunla barıştırmak: İki tarafı barıştırmak.
'Kurt'un Kültürel Anlamı
İslamiyet’ten Önce 'Kurt'
Türk kültüründe kurt çok önemli bir yere sahiptir. Çünkü kurt Türklerin ülke simgelerinden birisidir. Bu yüzden Türk kültüründe kurt ile ilgili çok fazla destan, öykü ve deyim bulunur. İslamiyet’ten önce Türk kültüründe destanlarda bahsedilen kurt Türklerin türediğine inanılan dişi kurttur. Başka bir efsanede, Türkler savaşa giderken kurdun onlara eşlik ettiği söylenir. Bir erkek kurtta Türkler Anadolu’ya gelirken onlara yol göstermiştir, dolayısıyla üzerinde kurt simgesinin bulunduğu çeşitli eski Türk topluluklarına ait bayraklar vardır. Bayrak üstündeki kurt egemenliği ve Kaan’ın gücünü simgeler, eski Türk inanışına göre kurt hükümdarın gücüne güç katmaktadır, bu yüzden kurt simgesi sık sık hükümdarın kıyafetinin üzerine işlenmiştir. Ayrıca atalara saygı gösterme biçimi olarak, mezar taşlarının üstüne kurt simgesi çizilir, bu kurt simgesi aynı zamanda mezarın hükümdara veya kahramana ait olduğu anlamına gelmiştir.
İslamiyet’ten Sonra 'Kurt'
İslam’dan sonraki Türklerde de kurt simgesi kullanılmaya devam etmiştir.İslamiyetten önceki Türk inanışını devam ettirmek için, kurt simgesi taştan veya altından heykeller ve bozuk paralar üstüne işlenmiştir. Bu durum Türklerin her zaman kurda çok saygı duyduğunu göstermektedir ancak Türkler hiçbir zaman kurdu totem olarak kabul etmemişlerdir, kurt Türklerin en sadık dostu ve yol gösteren rehberidir.
Dil ve kültür birbirinden ayrılamayan bir bütündür. Deyimler ise adeta kültürler ve diller arası köprü işlevi görür, umuyorum ki bu yazı iki ülkenin kültür-dil farklılıklarını ve benzerliklerini anlamanıza yardımcı olur.
KAYNAKÇA
冯延燕. 中西方“狼”的象征意义.科技信息人文社科.渭南师范学院外国语学院, 2011（142-143页）
罗小沽、陈曦.边听边记HSK成语.北京语言大学出版社, 2008 ISBN:9787561919705
说词解字辞书研究中心.成语大词典. 华语教学出版社, 2017 ISBN: 9787513813167
Ali Püsküllüoğlu. Türkçe Deyimler Sözlüğü.Arkadaş Yayinlari, 2017 ISBN: 9789755090665
Bahaeddin Ögel. Türk Mitolojisi Birinci Cilt.Milli Eğitim Basimevi, 1971
Wolfram Eberhard. Çin Simgeleri Sözlüğü. Kabalcı Yayinevi, 2000 ISBN: 9758240289
