Xİ'AN, 19 Mayıs (Xinhua) -- Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, beş Orta Asya ülkesinin liderlerinin katılımıyla düzenlenen dönüm noktası niteliğindeki zirvede Çin-Orta Asya işbirliğinin yeni dönem yol haritasını çizdi. Perşembe günü başlayan ve Cuma günü sona erecek olan Çin-Orta Asya Zirvesi'ne Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhamedov ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev katılıyor.
Xi, Çin'in kuzeybatısındaki Shaanxi eyaletinin merkezi Xi'an'da düzenlenen zirvede yaptığı açılış konuşmasında, ekonomik ilişkilerin genişletilmesinden kültürel etkileşimin güçlendirilmesi ve bölgesel barışın korunmasına kadar çeşitli konulara odaklanan 8 maddelik önerilerde bulundu. Xi, Çin'in zirve vesilesiyle Çin-Orta Asya işbirliğinin iyi planlanmasını, etkin şekilde uygulamaya konulmasını ve kararlı şekilde ilerletilmesini sağlamak üzere Orta Asya ülkeleriyle yakından çalışmaya hazır olduğunu kaydetti. Xi, işbirliği mekanizmalarını güçlendirmek üzere Çin'in sanayi ve yatırım, tarım, ulaştırma, acil durum yönetimi, eğitim ve siyasi parti işleri alanlarında görüşme ve diyalog mekanizmaları kurmayı önerdiğini söyledi.
Cumhurbaşkanı, ticaret hacminin bir üst seviyeye çıkarılması için ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik yeni önlemlerin uygulanacağını ve ikili yatırım anlaşmalarının güncelleneceğini dile getirdi. Xi, bağlanabilirliğin artırılması amacıyla Çin'in sınır ötesi nakliye hacmini artıracağını, Hazar Denizi'nden geçecek uluslararası ulaştırma koridorunun inşasını destekleyeceğini, limanların iyileştirilmesini hızlandıracağını, Çin-Avrupa yük treni merkezleri geliştireceğini ve işletmelerin Orta Asya ülkelerinde depolar kurmasını teşvik edeceğini belirtti. Cumhurbaşkanı, enerji işbirliği başlığı altında Çin'in, Çin-Orta Asya enerji kalkınma ortaklığı kurmayı, Çin-Orta Asya doğalgaz boru hattındaki D Hattı'nın inşasını hızlandırmayı, petrol ve doğal gaz ticaretini artırmayı, sanayi zincirinde enerji işbirliğini geliştirmeyi, yeni enerji ve nükleer enerjinin barışçıl kullanımında işbirliğini artırmayı önerdiğini açıkladı.
Çin'in Orta Asya ülkeleriyle yeşil inovasyon işbirliğini desteklemeye hazır olduğunu kaydeden Xi, toprağın işlenmesi, su tasarruflu sulama ve Orta Asya'da yüksek teknoloji işletmelerinin ve bilişim teknoparklarının kurulması hususlarına değindi.
Xi, kalkınma kapasitesini desteklemek amacıyla Çin'in, bilim ve teknoloji yoluyla yoksulluğun azaltılmasında Orta Asya ülkeleriyle işbirliğine yönelik planlar geliştireceğini ifade etti. Çin'in finanse ettiği işletmelerin, daha fazla yerel işletmenin yaratılmasını teşvik edeceğini kaydeden Xi, Çin'in Orta Asya ülkelerine 26 milyar yuan (yaklaşık 3,72 milyar ABD doları) tutarında finansman desteği ve karşılıksız yardım sağlayacağını açıkladı. Cumhurbaşkanı, kültürel alışverişler bağlamında ise Çin'in Orta Asya ülkelerini Kültürel İpek Yolu programına katılmaya davet edeceğini, geleneksel tıp merkezlerinin sayısını artıracağını ve kültürel turizm için özel tren seferleri başlatacağını söyledi.
Xi, Çin'in bölgesel barışın korunması çerçevesinde Orta Asya ülkelerine kanun yürütme, güvenlik ve savunma kapasitelerini iyileştirme konusunda yardım etmeye hazır olduğunu vurguladı. Cumhurbaşkanı, Afganistan'a komşu ülkeler arasındaki koordinasyon mekanizmasından istifade etmek ve Afganistan'da barış ve imarı ortak şekilde teşvik etmek üzere çaba gösterilmesi gerektiğini dile getirdi. Xi, Çin'in Orta Asya ülkeleriyle modernleşme konseptleri konusunda alışverişleri güçlendirmeye, kalkınma stratejilerinde uygulama ve sinerjiyi desteklemeye ve altı ülkenin modernleşmesini teşvik etmek üzere ortak çaba göstermeye hazır olduğunu söyledi.
