Çinli bir firmayla sözleşme yapılırken dikkat edilmesi gereken hususların üçe ayrılması gerektiğini vurgulayan Av. Dr. Durak, bunları şöyle özetledi:
“Bu aşamaları sözleşme yapmadan önceki, sözleşme yapılırken ve sözleşmenin ifası şeklinde değerlendirebiliriz. Milletlerarası bir sözleşmede yapılmadan önce, sözleşmenin karşı tarafının iyi araştırılması gerekiyor. Bu malı kimden satın alıyorsunuz veya kime ürettiriyorsunuz? Satıcı veya üretici şirket hangi tarihte kurulmuş? Bu şirketin sermayesi nedir? Bu şirket ve ortakları hakkında, dolandırıcılık, hileli iflas veya benzeri sebeplerle soruşturmalar yapılmış mı? Tüm bunların araştırılması gerekiyor. Bu konuda ticaret ataşeliklerimiz veya bizim gibi danışmanlık firmalarından bilgi ve hizmet alınabilir.”
İkinci aşamada, sözleşme yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlara da dikkat çeken Av. Dr. Durak şöyle devam etti: 1 Ocak 2021’de yürürlüğe giren Çin Medeni Kanunu’nun Sözleşmeler Kitabına göre, bir sözleşmede: sözleşmenin taraflarının adı veya ticaret unvanı ve adresi; sözleşmenin konusu; miktar, hacim veya diğer ölçü birimi; sözleşme konusu malın kalite ve standartları; fiyat veya fiyatın nasıl belirleneceği; ifanın zamanı, yeri ve şekli; kusur halinde sorumluluk; ve uyuşmazlık çözüm yönteminin belirtilmesi gerektiği ifade edilmiştir.” Av. Dr. Durak, uyuşmazlık çözümüyle ilgili olarak milletlerarası ticari tahkimin Çin’deki uygulama alanına vurgu yaptıktan sonra; eğer, sözleşmeye bir tahkim şartı konulacaksa, bu takdirde ilgili tahkim merkezinin herhangi bir şüpheye yer bırakmayacak açıklık ve kesinlikte yazılmasının hayati önemine değinmiştir.
Av. Dr. Durak, bu noktada ayrıca, numune ile ürünün aynı olup olmadığının teyit edilmek suretiyle ilerlenmesinde; e-posta yazışmalarının kurumsal adresler üzerinden ve mümkünse sözleşmenin her bir tarafından en az iki kişinin e-posta yazışmalarına dahil edilmesi suretiyle gerçekleştirilmesinde; ifa yeri, ödeme tarihi ve hesabı gibi mali konulardaki değişiklik taleplerinin muhakkak surette telefon veya mesajla teyit ettirilmesinde; eğer sözleşme konusu malla ilgili bir fikri-sınai hak varsa, bunların Çin’de tescil ettirilmesinde; sözleşmenin Çin tarafındaki şirketin kaşesinin sözleşmede muhakkak surette olmasında ve bu kaşenin sözleşmenin bütün sayfalarını kapsayacak şekilde sözleşme üzerinde uygulanmasında yarar olduğunu ifade etmiştir.
Son aşamada, ifanın zamanı, yeri ve şeklinin de önemli olduğunu belirten Av. Dr. Durak, yine sözleşme bağlamında konuyla ilgili şu örneği verdi: “Bir sözleşmede, bedelin FOB üzerinde, yani yükün geminin küpeştesini geçinceye kadarki tüm masrafların satıcıda olduğu belirtilmiş. Ancak aynı sözleşmedeki diğer maddelere baktığınızda teslim yeri olarak üreticinin fabrikası (EXW) belirlenmiş. Burada, hem sözleşmenin iç tutarlılığı sorunu ortaya çıkabileceği gibi, alıcı üzerinde gizli maliyetler ve riskler de doğabilmektedir. Benzer şekilde, başka bir sözleşmede satış bedelinin USD üzerinden belirlendiği, ancak cezai şartın ise RMB üzerinden kaleme alındığı görülebiliyor. Bu ve benzeri iç tutarsızlıklar ifa sırasında ciddi hukuki sorunlara yol açabilecektir. Ayrıca alıcı, sözleşme konusu malın üretim ve/veya yüklenmesine nezaret etmeli; bunun yanı sıra gerekli izin, ruhsat, taşıma, gümrük, garanti vb. belgeleri talep etmelidir.”
SÖZLEŞMENİN “OLMAZSA OLMAZ” 5 MADDESİ
1. Tarafların adı, ticari unvanı, ikametgâh veya ticaret siciline kayıtlı olduğu yer, iletişim bilgileri yazılmalıdır.
2. Sözleşme konusu malın miktarı, ölçüleri, teknik özellikleri ve kalitesi mutlaka sözleşmede yer almalıdır.
3. Sözleşme bedelinin hangi para birimi üzerinden ödeneceği şüpheye yer bırakmayacak şekilde belirlenmelidir.
4. İfa zamanı, şekli ve yerine dikkat edilmelidir. Ek veya gizli masraflar ya da risklerin ortaya çıkması önlenmelidir.
5. Bir uyuşmazlık halinde, uyuşmazlığın nasıl çözüleceği; uyuşmazlık çözümü için milletlerarası tahkim tercih edilmişse, bu tahkim merkezinin hangisi olduğunun herhangi bir şüpheye yer bırakmayacak açıklıkta yazılması gereklidir. Ayrıca, yargılama ve avukatlık masraflarının hangi tarafça yükleneceğinin yazılması Çin hukuku bakımından önemlidir.