İlkay Liu
Çin yapımı ürünler son dönemde küresel çapta ilgi görüyor. ABD'de TikTok'un yasaklanmasına yönelik haberlerin ardından TikTok "mültecileri" bir başka Çin sosyal medya uygulaması olan RedNote'a akın etti. Öte yandan Çin merkezli DeepSeek'in piyasaya sürdüğü son yapay zeka modeli de dünyada büyük yankı uyandırdı. "Kara Efsane: Wukong" adlı oyun küresel satışlarıyla rekorlara imza atarken, Çin yapımı animasyon filmi "Ne Zha 2" dünya çapında en fazla gişe hasılatı yapan animasyon filmi oldu. Uluslararası toplumun büyük bir kısmı Çin yapımı ürünleri rasyonel bir yaklaşımla ve memnuniyetle karşılarken, bu ürünlerin güvenliğini ve özgünlüğünü sorgulayan ve hatta Çin'in "ideolojik ihracat" yaptığını iddia eden bazı olumsuz yorumlar da yapıldı.
Büyük yankı uyandıran Çin yapımı ürünler, 40 yılı aşkın süredir istikrarlı şekilde gelişen Çin birikiminden geliyor. Çin, yüksek kaliteli kalkınmayı teşvik etmek için bilim ve teknoloji inovasyonunu daima temel bir itici güç olarak görüyor. 130'dan fazla ülkenin değerlendirildiği 2024 Yılı Küresel İnovasyon Endeksi Raporu'nda 11. sıraya yükselen Çin, son 10 yılda endekste en hızlı yükseliş gösteren ekonomilerden biri haline geldi. ABD Güvenlik ve Yükselen Teknolojiler Merkezi'ne göre Çin, 2020 yılında fen, teknoloji, mühendislik ve matematikten oluşan (STEM) 4 disiplinde ABD'den çok daha fazla mezun verdi. Çinli yükseköğretim kurumlarından mezun olan yaklaşık 500 bin bilgisayar bilimi öğrencisinin 100 bininden fazlası yapay zekaya odaklanırken ABD'de bu sayı yalnızca 30 bin civarında. ABD'li araştırma grubu MacroPolo'ya göre, dünyanın en iyi yapay zeka araştırmacılarının neredeyse yarısı Çin'den gelirken, sadece yüzde 18'i ABD'li.
Çin'in inovasyon ve kalkınma gücünü yine kendisinden aldığı, engellemeler ve baskının Çin'in bilimsel ve teknolojik ilerlemesini asla durduramayacağı, aksine inovasyon ve yaratıcılıkla önüne çıkan "darboğazları" aşıp devasa teknolojik atılımları kendi imkanlarıyla gerçekleştirebildiği net şekilde ortadadır. Çin'in nükleer silahlanma ve uzay programının önemli projesi "İki bomba, bir uydu" programından nükleer denizaltılarına, Shenzhou insanlı uzay aracından Tiangong uzay istasyonuna, Beidou navigasyon uydu sisteminden kuantum iletişime, Huawei Kirin çipinden DeepSeek'e kadar tüm bilimsel ve teknolojik gelişmeler bir gerçeğe işaret ediyor; önceleri bu gelişmelerin takipçisi konumunda olan Çin, günümüzde bilim ve inovasyon alanında edindiği birikimlerle ve vasıflı işgücüyle artık rakipleriyle aynı kulvarda hatta lider konumda ilerliyor.
Nvidia, Amazon, Microsoft gibi teknoloji devleri ve çok sayıda girişim şirketi, DeepSeek ile işbirliklerini duyurarak somut adımlarla güven oyu verdi. Ayrıca günümüzde Çinli gençler Batı kültürünü körü körüne takip etmektense geleneksel Çin kültürünün derinliklerine inip kadim uygarlıklardan ilham alıyor ve teknoloji ve inovasyon ile uygarlıkları tekrar canlandırıyor, Çin mirasını ve Çin kültürünü dünyaya güvenle anlatıyor.
Çin, dışa açıklık ve hoşgörü, adalet ve hakkaniyet, uyum içinde bir arada yaşama, çeşitlilik ve birbirinden öğrenme, dayanışma ve işbirliğinden oluşan temel anlayışları savunarak İnsanlığın Ortak Kader Topluluğu Girişimi'nin öncüsü oldu. Çin yapımı ürünlerin yankı uyandırması da bu girişimin geçerli ve etkin olduğunun bir ispatı niteliğinde. Dayanışma, uyum içinde bir arada yaşama ve işbirlikleriyle edinilen ortak kazanç, sadece farklı medeniyetlerin ortak noktası değil, aynı zamanda tüm insanlığın ortak arzusu.
Örneğin açık kaynaklı yapısıyla teknolojik tekele karşı çıkan DeepSeek dijital uçurumun daraltılmasına ve bilgiye eşit erişim sağlanmasına destek oluyor. TikTok ve RedNote gibi platformlar aracılığıyla kendi yaşantılarını paylaşan insanlar fikir alışverişlerinde bulunabiliyor. "Kara Efsane: Wukong"da geleneksel Çin mitolojisi modern bakış açısıyla yeniden anlatılırken, doğu estetiği modern teknolojiyle harmanlanıyor.
Bilimsel ve teknolojik ilerleme ve yetenek yetiştirmenin hızlandırıldığı kritik bir gelişim ve dönüşüm aşamasında bulunan Türkiye de kadim uygarlığıyla büyüleyici bir tarih ve kültüre sahip. Kültürel çalışmalarıyla hem bölgede hem de dünya genelinde büyük ilgi gören Türkiye, ülkeye gelen turist sayısıyla rekor üstüne rekor kırıyor. Ayrıca dizi ihracatında da art arda birkaç senedir dünya ikincisi konumunda.
Çin ile Türkiye arasındaki kültürel etkileşim son yıllarda hız kazandı. Anadolu'nun binlerce yıllık medeniyetini folklörle dünyaya tanıtan "Anadolu Ateşi" dans gösterisi ve İzmir Devlet Senfoni Orkestrası performansları Çin'de de büyük ilgi uyandırmıştı. Öte yandan etkileyici sahne dekoruyla izleyicilere Çin kültürünün büyüleyici güzelliklerini yaşatan Çin'in "Şiirsel Dans Draması: Mavi-Yeşil" performansı Türkiye'de de beğeni kazanmıştı. "Sanxingdui'den Çıkarılan Kültürel Kalıntılar Resim Sergisi" antik Shu kültürü ile kadim Anadolu medeniyetlerini bir araya getirdi.
Çin'in Dört Büyük Klasik Romanı'ndan biri olan ve kısa süre önce ilk kez Türkçeye çevrilip yayımlanan "Kızıl Köşkün Rüyası", Türk okurlara klasik Çin edebiyatını ve geleneksel kültürünü tanıtan yeni bir pencere açtı.
Çin, "bilim ve teknoloji artı kültür" yaklaşımıyla, medeniyetler ve kültürler arasındaki alışveriş ve diyaloğu teşvik etmeyi, daha yüksek düzeyde dışa açıklık, işbirliği ve kalkınma yoluyla karşılıklı yarar ve ortak kazanç sağlamayı ve yüksek kaliteli kamu ürünleriyle İnsanlığın Ortak Kader Topluluğu Girişimi'ni uygulamayı amaçlıyor. Bu hedefler doğrultusunda Çin, Türkiye de dahil olmak üzere uluslararası toplumla çalışma konusundaki kararlılığını sürdürüyor.
İlkay Liu'nun "Çin yapımı ürünlerin büyük yankı uyandırması aslında 'Farklılıkta Uyum'un yankısıdır" adlı yazısı 27 Şubat 2025'te Milliyet'te yayımlanmıştır.