BEİJİNG, 18 Mayıs (Xinhua) -- Çin-Orta Asya Zirvesi, 18 ve 19 Mayıs tarihlerinde Çin'in Shaanxi eyaletinin merkezi Xi'an'da düzenleniyor. Bu vesileyle Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan liderleri, Beijing 2022 Kış Olimpiyatlarından bu yana ilk defa Çin'de bir araya geldi. Zirve, 31 yıl önce diplomatik ilişkilerin kurulmasından bu yana, altı ülke liderinin yer alacağı ilk fiili katılımlı toplantı olma özelliğini taşıyor. Çin ile Orta Asya ülkeleri arasındaki ilişkilerin gelişmesi, işbirliğinde yeni bir dönemin önünü açan ve ortaklık için yeni bir yol haritası oluşturan önemli bir kilometre taşı niteliğinde.
YENİ TALEBİ KARŞILAMA
Zirve, Çin ile Orta Asya arasında daha derin bir işbirliği ihtiyacına karşılık olarak, 2020 yılında oluşturulan Çin + Orta Asya (C+C5) işbirliği mekanizmasından doğdu. Beş Orta Asya ülkesinden üçü olan Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan, Çin ile 3000 kilometreye kadar uzanan sınırları paylaşıyor. Orta Asya'daki istikrar, Çin'in özellikle kuzeybatı bölgesindeki istikrarını koruması açısından kritik önem taşıyor. Beş Orta Asya ülkesi 1991'de bağımsızlıklarını ilan ettikten sonra, egemenliklerini ilk tanıyan ve onlarla diplomatik ilişkiler kuran ülkelerden biri Çin oldu. O zamandan bu yana, Çin ve beş Orta Asya ülkesi başarılı stratejik ortaklıklar kurdu. Bu çerçevede Çin, Kazakistan ile ilişkilerini kalıcı kapsamlı stratejik ortaklık seviyesine yükseltirken, Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan ile de kapsamlı stratejik ortaklıklar kurdu.
Diplomatik ilişkiler kurulmasından bu yana, Çin ve beş ülke arasındaki ekonomik ve ticari işbirliği somut sonuçlar doğurdu. Çin'in bu beş ülke ile ticareti 2022'de 70 milyar ABD dolarına ulaşırken, bu yılın ilk çeyreğinde önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 22 büyüme kaydetti. Çin'in Orta Asya'daki doğrudan yatırım hissesi ise Mart ayı sonu itibarıyla 15 milyar ABD dolarını aştı. Orta Asya, Çin için önemli bir enerji tedarikçisi konumunda bulunuyor. Çin, bir dönem doğal gaz ithalatının yüzde 30'unu Çin-Orta Asya boru hattından sağlıyordu. Beijing, Shanghai ve diğer kentlerde yaşayanlar Türkmenistan'dan gelen doğal gazı kullanıyor.
MERAKLA BEKLENEN ZİRVE
Orta Asya, küresel arenada diplomatik koordinasyon eğilimini giderek artırıyor. Bölge bu çerçevede Çin, ABD, Rusya, Japonya ve Avrupa Birliği gibi çeşitli taraflarla C5+1 mekanizmasını oluşturdu. Bu arada Çin, 2013 yılında Kazakistan'da Kuşak ve Yol İnisiyatifi önerisini sundu. İnisiyatif, başlangıcından itibaren bölgede geniş çapta memnuniyetle karşılanarak bölge ülkelerinin daha geniş pazarlara ulaşmasına olanak sağladı ve kaynak açısından zengin olan bu ülkelerde tam teçhizatlı sanayi sistemleri kurulmasına önayak oldu. Kuşak ve Yol İnisiyatifi'nin 10. yıldönümü yaklaşırken, uzmanlar Çin-Orta Asya Zirvesi'nin, Çin ile Orta Asya ülkeleri arasındaki ilişkiye ve Kuşak ve Yol işbirliğine ihtiyaç duyulan ivmeyi kazandıracağı tahmininde bulunuyor.
Delovoy Kazakistan gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Serik Korzhumbayev'e göre Çin-Orta Asya Zirvesi'nin antik İpek Yolu'nun başlangıç noktası olan Xi'an'da düzenlenmesi büyük anlam taşıyor. Zirvenin, Çin ile Orta Asya ülkeleri arasında pek çok alanda uzun vadeli işbirliği ve kalkınmayı potansiyel olarak artırabileceğini söyleyen Korzhumbayev, bunun daha büyük beklentilere ve ivme artışına zemin hazırlayabileceğini vurguladı.
Korzhumbayev, "Zirve, ülkelerimizin uzun vadeli işbirliği ve kalkınması üzerinde olumlu etki yaratacak. Yeni işbirliği biçimi, Orta Asya bölgesinin büyük Çin pazarı ile yakın ekonomik ilişkiler kurmasını mümkün kılacak" dedi.